Hyperkaliëmie; alles wat je moet weten

Een te hoog kaliumgehalte, ook wel hyperkaliëmie genoemd, kan zorgen voor diverse gezondheidsklachten. Als de kaliumbalans in je bloed verstoord raakt kun je last krijgen van spierzwakte en hartritmeproblemen. In dit artikel lees je alles over de oorzaak en gevolgen van hyperkaliëmie.

Kalium is een mineraal dat samen met natrium (zout) de vochtbalans en bloeddruk van je lichaam regelt. Kalium is verantwoordelijk voor het samentrekken van de spiervezels en de geleiding van zenuwprikkels. Natrium en kalium zijn afhankelijk van elkaar. Je lichaam is in principe prima in staat om de balans tussen natrium en kalium te bewaren. Je nieren zorgen hiervoor. Kalium verlaat ons lichaam bijna volledig via onze ontlasting; we plassen negentig procent uit. Maar een klein gedeelte van het kalium verlaat ons lichaam via ons zweet.

Wanneer heb je een te hoog kaliumgehalte?

Normaliter is kalium in evenwicht aanwezig in het lichaam. De normale waarde van kalium in je bloed ligt tussen de 3,5 en 5 mmol/L. Als je kaliumgehalte onder de 3,5 mmol/L zakt spreken we van hypokaliëmie. Als je kaliumgehalte tot boven de 5 mmol/L stijgt spreken we van hyperkaliëmie. Beiden kunnen klachten geven. Een te hoog kaliumgehalte veroorzaakt spierkrampen en hartritmestoornissen die in het ergste geval tot een hartstilstand kunnen leiden.

Wat zijn de oorzaken van hyperkaliëmie?

De oorzaken van hyperkaliëmie zijn divers. Sommige mensen denken dat je een te hoog kaliumgehalte kan krijgen door je voeding. Dit is echter niet het geval. Het is zelfs bijna onmogelijk om door je bijvoorbeeld de inname van grote hoeveelheden aardappelen hyperkaliëmie te krijgen. Ons lichaam is over het algemeen in staat om het overschot aan kalium dat we eten efficiënt uit te scheiden. Nederland heeft geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor de inname van kalium, maar een goede richtlijn is tussen de 3100 en 3500 milligram per dag. Amerikaanse richtlijnen gaan uit van een ADH van 4700 mg. Ter illustratie; in een aardappel zit ongeveer 358mg. Overigens kan het mineraal verloren gaan als groenten en aardappelen in te veel water worden gekookt.

Door slecht functionerende nieren (nierfalen) kan wel een overmaat aan kalium in je bloed ontstaan. Ook het gebruik van medicijnen zoals plaspillen (diuretica) of bloeddrukverlagers (o.a. bètablokkers en ACE-remmers), de ziekte van Addisson (de bijnierschors maakt te weinig bijnierschorshormonen), diabetes, uitdroging, infectie (heftige kneuzingen, ernstige brandwonden, overdosis drugs), een vochtinfuus met te veel kalium of als complicatie bij chronisch hartfalen (chronische decompensatio cordis).

Hoe wordt een te hoog kalium vastgesteld?

Als je klachten ervaart die kunnen passen bij een te hoog kaliumgehalte is het raadzaam om naar de dokter te gaan. Deze kan door middel van een bloedonderzoek de hoeveelheid kalium in je bloed bepalen. Het kan zijn dat de bloedtest onterecht hyperkaliëmie aangeeft. Dit heeft te maken met het feit dat je bloed soms te snel of te langzaam in het reageerbuisje stroomt. Daardoor gaan de bloedcellen kapot en kan de bloedtest onterecht een te hoog kaliumgehalte aangeven. Ook als jouw reageerbuisje met bloed onderweg naar het laboratorium te warm wordt kan dit resulteren in een verhoogde uitslag. Voordat je arts met een eventuele behandeling start zal daarom een tweede test worden gedaan.

Wat kan je doen tegen hyperkaliëmie?

Als blijkt dat het kaliumgehalte in je bloed te hoog is kan er worden besloten te stoppen met de medicatie die hyperkaliëmie veroorzaakt. Doe dit echter nooit op eigen houtje! Het volgen van een kaliumarm dieet is ook aan te raden. Zo kun je bijvoorbeeld een paar keer per week aardappelen laten staan en deze vervangen door rijst of pasta. Natriumarme producten zijn echter niet geschikt. Bij deze producten is het zout juist vervangen door kalium. Vraag desnoods een diëtist om advies en ondersteuning.